Καρκίνος ωοθηκών και προληπτική χειρουργική επέμβαση

Πρέπει οι γυναίκες να κάνουν χειρουργική επέμβαση για την πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών;
Πολλές γυναίκες αιφνιδιάστηκαν τον προηγούμενο μήνα, όταν η Ovarian Cancer Research Allience ενθάρρυνε τις γυναίκες που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση στην πυέλο να εξετάσουν το ενδεχόμενο να αφαιρέσουν τις σάλπιγγες τους για την πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών.

Την τελευταία δεκαετία, καθώς οι μελέτες επισημαίνουν όλο και περισσότερο τις σάλπιγγες ως την πηγή των περισσότερων υψηλού βαθμού καρκίνου των ωοθηκών, οι χειρουργοί και οι γυναικολόγοι έχουν προωθήσει την ιδέα της αφαίρεσης των σαλπίγγων για την πρόληψη του καρκίνου. Το 2013, η Εταιρεία Γυναικολογικής Ογκολογίας υποστήριξε την ιδέα σε μια δήλωση πρακτικής, την οποία ακολούθησε το 2015 μια επιτροπή του Αμερικανικού Κολλεγίου Μαιευτικής και Γυναικολογίας.

Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ένας πολύ δύσκολος καρκίνος για να τον ανιχνεύσουμε νωρίς, όταν έχουμε την καλύτερη ευκαιρία να τον αντιμετωπίσουμε. Επομένως, η αφαίρεση των σαλπίγγων για την πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών έχει νόημα σύμφωνα με το  Πρόγραμμα Κληρονομικού Καρκίνου του Μαστού και των Ωοθηκών στο Ιατρικό Κέντρο Irving του Πανεπιστημίου της Κολούμπια. Είναι μια ασφαλής διαδικασία με πολλά πρόσθετα πιθανά οφέλη.
Οι περισσότερες γυναίκες, όταν τους δίνεται η επιλογή, φαίνεται να επιλέγουν τη διαδικασία. Το 2018, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη ερευνητών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, σχεδόν το 60% των υστερεκτομών σε γυναίκες 50 ετών και νεότερες (και καταγράφηκαν σε μια εθνική ιατρική βάση δεδομένων) περιελάμβαναν την εκλεκτική αφαίρεση των σαλπίγγων. Το ποσοστό το 2011 ήταν μόλις 6%.
Η πρακτική έχει υιοθετηθεί ευρέως, αν και υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι η χειρουργική επέμβαση ήταν λιγότερο συχνή σε μαύρες, ισπανόφωνες και άλλες μη λευκές γυναίκες ακόμη και μετά την έκδοση των εθνικών οδηγιών που υποστηρίζουν τη χρήση της.

Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι πολύ λιγότερο συχνός από τον καρκίνο του μαστού. Περίπου το 1% των Αμερικανών γυναικών θα διαγνωστεί με καρκίνο των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Περίπου 20.000 γυναίκες διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Αλλά το ποσοστό επιβίωσης με τον καρκίνο των ωοθηκών -περίπου το 50% είναι εν ζωή πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση- είναι χαμηλό επειδή οι καρκίνοι των ωοθηκών συνήθως δεν ανιχνεύονται μέχρι να εξαπλωθούν.
Κανείς δεν συνιστά σε όλες τις γυναίκες να αφαιρούν τις σάλπιγγες τους μόνο και μόνο για να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου. Αλλά εάν κάνετε ήδη υστερεκτομή ή απολίνωση των σαλπίγγων για οποιονδήποτε λόγο, η αφαίρεση των σαλπίγγων ταυτόχρονα επηρεάζει ελάχιστα τον χειρουργικό κίνδυνο. Είναι μια ασφαλής διαδικασία με πολλά πρόσθετα πιθανά οφέλη.

Το όφελος εξακολουθεί να είναι θεωρητικό επειδή δεν έχουν διεξαχθεί προοπτικές κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθεί ότι η χειρουργική επέμβαση είναι αποτελεσματική στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών. Οι μόνες μελέτες μέχρι σήμερα είναι μελέτες παρατήρης και αναδρομικές.

Ωστόσο, αν αυτές οι μελέτες είναι ακριβείς, η χειρουργική επέμβαση θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών κατά περίπου 42% έως 65%, αν και στις γυναίκες σε αυτές τις μελέτες αφαιρέθηκαν οι σάλπιγγες τους για άλλους ιατρικούς λόγους.

Επιπλέον, οι οδηγίες για τις γυναίκες που έχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών είναι διαφορετικές.

Μεταξύ 35% και 45% των γυναικών που φέρουν μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA1 θα αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον κίνδυνο 1% (lifetime risk) στον γενικό πληθυσμό. Το τρέχον πρότυπο φροντίδας για αυτές τις γυναίκες είναι η αφαίρεση τόσο των ωοθηκών όσο και των σαλπίγγων, μόλις μια γυναίκα τελειώσει την απόκτηση παιδιών ή μεταξύ της ηλικίας 35-40 ετών.

Η αφαίρεση και των δύο οργάνων μειώνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών και θανάτου μεταξύ των φορέων BRCA1. Σε μια μελέτη γυναικών που φέρουν το γονίδιο BRCA1, η αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών μείωσε τον καρκίνο των ωοθηκών κατά περίπου 80%.

Η αφαίρεση των ωοθηκών και των σαλπίγγων  είναι αρκετά δραστική επέμβαση, και ειδικά σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, αυτή η διαδικασία θα θέσει τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, η οποία μπορεί να συσχετιστεί με αλλαγές στην ποιότητα ζωής. Οι ωοθήκες, ακόμη και μετά την εμμηνόπαυση, απελευθερώνουν ορμόνες που επηρεάζουν τη σεξουαλική υγεία, την καρδιά και την υγεία των οστών.
Μια κλινική δοκιμή, που ονομάζεται SOROck , στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και σε άλλα ιατρικά κέντρα βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη για να καθοριστεί εάν μια διαδικασία δύο σταδίων αφαίρεσης μόνο των σαλπίγγων από φορείς μετάλλαξης BRCA1 που ακολουθείται από αφαίρεση των ωοθηκών σε μεταγενέστερο χρόνο παρέχει την ίδια προστασία από τον καρκίνο ωοθηκών χωρίς τις  προαναφερόμενες επιπτώσεις, σε σύγκριση με την αφαίρεση τόσο των ωοθηκών όσο και των σαλπίγγων ταυτόχρονα.

Ο λόγος για τον οποίο συγκρίνουμε τις δύο χειρουργικές μεθόδους είναι επειδή δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι υπάρχει σαφής διαφορά στην επιβίωση ή στα οφέλη ποιότητας ζωής. 
Επιπλέον, υπάρχουν κι άλλα γονίδια τα οποία αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών. Μεταξύ 10% και 17% των γυναικών που φέρουν μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA2 θα αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Για όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών ή άλλες γενετικές μεταλλάξεις που αυξάνουν τον κίνδυνο, συνιστάται να συζητούν  τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χειρουργικής επέμβασης μείωσης του κινδύνου καθώς και άλλες επιλογές μείωσης του καρκίνου των ωοθηκών, όπως τα αντισυλληπτικά χάπια. Είναι σημαντικό να μοιράζονται αυτή τη διαδικασία λήψης αποφάσεων με τον γιατρό τους.

Ορισμένες γυναίκες επιλέγουν να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών με αντισυλληπτικά χάπια. Αυτό είναι πραγματικά πολύ αποτελεσματικό,  χρησιμοποιείται πολύ συχνά και είναι πολύ ασφαλές για τις περισσότερες γυναίκες. Τα αντισυλληπτικά χάπια μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών κατά σχεδόν 50% εάν χρησιμοποιηθούν για περισσότερα από 5 χρόνια. Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι ενώ το  gold standard συνεχίζει να είναι η αφαίρεση των σαλπίγγων με τις ωοθήκες, τα αντισυλληπτικά χάπια προσφέρουν στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ένα επιπλέον όφελος: μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών.